Przejdź do zawartości

Wojna domowa w Tadżykistanie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wojna domowa w Tadżykistanie
Ilustracja
Protesty w Duszanbe, luty 1990. Tłumy demonstrujących zgromadzone na Leninskim Prospekcie naprzeciwko armii rządowej
Czas

5 maja 1992 – 27 czerwca 1997

Terytorium

Tadżykistan

Przyczyna

rozpad ZSRR, konflikt między reprezentującą wschodnie obszary kraju opozycją a interesami klanów kulabskiego i leninabadzkiego, wzrost wpływów dżihadystów walczących ze świeckim rządem

Wynik

zwycięstwo rządu

Strony konfliktu
 Tadżykistan
(siły rządowe)
 Rosja
 Uzbekistan
UNMOT:

Wsparcie:
 Białoruś
 Chiny
 Indie

Zjednoczona Opozycja Tadżycka
Islamski Ruch Uzbekistanu
Islamska Partia Odrodzenia Tadżykistanu
Wsparcie:
 Afganistan
 Talibowie
Al-Ka’ida
Dowódcy
Rahmon Nabijew
Emomali Rahmon
Abdullah Nuri
brak współrzędnych

Wojna domowa w Tadżykistanie (tadż. Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон, Dżangi szahrwandii Todżikiston) − konflikt zbrojny w latach 1992–1997 na terytorium Tadżykistanu pomiędzy ugrupowaniami opozycyjnymi (w tym islamistycznymi) a władzami Tadżykistanu.

Powodów wojny domowej w Tadżykistanie było wiele, takich jak trudności ekonomiczne, komunalny tryb życia Tadżyków i ich wysoka religijność. Pod rządami polityki „pieriestrojki” sowieckiego prezydenta Michaiła Gorbaczowa, w Tadżyckiej SRR zaczął się wyłaniać ruch muzułmańsko-demokratyczny. Trzon opozycji stanowiły Islamska Partia Odrodzenia Tadżykistanu, Partia Demokratyczna i kilka innych ruchów. Walka między dawną komunistyczną elitą a opozycją przeniosła się ze sfery politycznej na etniczną i klanową.

Napięcia zaczęły się wiosną 1992 roku po tym, jak członkowie opozycji wyszli na ulice w demonstracjach przeciwko wynikom wyborów prezydenckich w 1991 roku. Prezydent Rahmon Nabiyev i przewodniczący Rady Najwyższej Safarali Kenjayev zorganizowali rozproszenie broni do prorządowych milicji, podczas gdy opozycja zwróciła się do mudżahedinów w Afganistanie o pomoc wojskową.

Do pierwszych demonstracji antyrządowych doszło jeszcze przed rozpadem ZSRR, m.in. w dniach 11 i 12 lutego 1990 w stołecznym Duszanbe. Nasilenie się procesów związanych z rozpadem Związku Radzieckiego i uzyskanie niepodległości sprzyjało wzrostowi niechęci społeczeństwa do władzy. Zasadniczą osią sporu w Tadżykistanie stał się konflikt między reprezentującą wschodnie obszary kraju opozycją a interesami klanów kulabskiego i leninabadzkiego reprezentowanymi przez postsowiecką biurokrację[1].

Przebieg

[edytuj | edytuj kod]

Od marca do kwietnia 1992 miał miejsce szereg demonstracji antyrządowych oraz wieców poparcia dla prezydenta Rahmona Nabijewa. Utworzony przez niego batalion prezydencki został wysłany do walki z ruchami opozycyjnymi wspieranymi przez zagranicznych dżihadystów, w tym; Al-Kaidę[2], Islamską Republikę Afganistanu, talibów[3] a także uzbeckich islamistów. Opozycja na czele z Islamską Partią Tadżykistanu domagała się utworzenia w Tadżykistanie państwa islamskiego a następnie jego przemianę w kalifat rozciągnięty na całą Azję Środkową[4]. Przebieg walk okazał się niekorzystny dla rządu. Władze zostały zmuszone do ewakuacji z Duszanbe, jednak przy pomocy Rosji i Uzbekistanu udało im się pokonać opozycję i powrócić do stolicy.

17 września 1994 podpisano obowiązujące od 20 września zawieszenie broni. Porozumienie przewidywało również organizację wyborów parlamentarnych i prezydenckich. W tych ostatnich, które przeprowadzono 6 listopada 1994, zwycięstwo odniósł Emomali Rahmon. Wynik został podważony przez siły opozycyjne, co spowodowało powrót do rozwiązania siłowego. Walki ostatecznie przerwano 27 czerwca 1997 roku, gdy w wyniku nacisków Rosji i Iranu podpisano w Moskwie porozumienie pokojowe. Na mocy układu Zjednoczona Opozycja Tadżykistanu uzyskała m.in. 30% stanowisk w administracji rządowej.

Udział Polski

[edytuj | edytuj kod]

16 grudnia 1994 roku na mocy rezolucji S/RES/968 Rady Bezpieczeństwa ONZ powołano misję UNMOT w której udział brało czternaście państw. Wśród nich udział wzięło Wojsko Polskie, które do misji stabilizacyjnej wystawiło trzydziestu trzech żołnierzy złożonych z dwudziestu czterech obserwatorów i instruktorów przygotowujących jednostkę specjalną do zabezpieczenia oenzetowskiej misji. Podczas pełnienia służby jeden polski żołnierz zginął, a misja ta została ostatecznie zakończona już po zakończeniu wojny domowej w maju 2000 roku[5][6].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Krzysztof Strachota, Maciej Falkowski: Dżihad i Nowa Wielka Gra. Paradoksy zagrożenia wojującym islamem w Azji Centralnej. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2010, s. 19-20. ISBN 978-83-930151-3-9.
  2. Inside Al Qaeda: global network of terror, by Rohan Gunaratna, s. 169
  3. Lena Jonson Tajikistan in the New Central Asia: Geopolitics, Great Power Rivalry and s. 96. 2006. 978-1845112936
  4. https://web.archive.org/web/20180715094412/http://www.understandingwar.org/tajikistan-and-afghanistan "hile the IMU still seeks to topple the Uzbek government, it now also wants to establish an Islamic Caliphate that spans Central Asia."
  5. https://www.wojsko-polskie.pl/unmot/
  6. https://www.wojsko-polskie.pl/weterani/TAD/

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Maciej Raś, Agata Włodkowska: Bezpieczeństwo obszaru WNP. W: Ryszard Zięba: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 346. ISBN 978-83-60501-92-4.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]